Sự Trỗi Dậy Của Khazaria: Một Quốc Gia Đa Dân Tộc Giữa Thế Giới Hồi Giáo Và Kitô Giáo

Khazaria, một đế quốc du mục khổng lồ đã từng tồn tại trên thảo nguyên rộng lớn của Nga ngày nay từ thế kỷ thứ VIII đến thế kỷ thứ X, là một hiện tượng lịch sử kỳ lạ và thú vị. Nằm giữa các đế chế Byzantine và Abbasid, Khazaria là điểm giao thoa văn hóa và tôn giáo phức tạp, nơi mà người Do Thái, người Turk, người Slav và người Iran chung sống hòa bình, tạo ra một xã hội đa dạng với những nét đặc sắc độc đáo.

Sự hình thành của Khazaria được cho là bắt đầu vào khoảng thế kỷ thứ VII, khi các bộ lạc Turk từ Trung Á di cư về phía tây và định cư ở vùng đồng bằng Volga. Dưới sự lãnh đạo của các khagan (chỉ huy) mạnh mẽ, Khazaria nhanh chóng mở rộng lãnh thổ, kiểm soát con đường thương mại quan trọng nối kết châu Âu với phương Đông.

Yếu tố hình thành Khazaria
Di cư của các bộ lạc Turk từ Trung Á
Sự sụp đổ của Đế chế Avar
Vị trí chiến lược trên con đường thương mại

Thế kỷ thứ VIII là thời kỳ quan trọng trong lịch sử Khazaria, đánh dấu sự kiện nổi tiếng: việc chuyển sang Do Thái giáo của khagan Bulan vào năm 740. Lý do cho quyết định này vẫn còn là chủ đề tranh luận giữa các nhà sử học. Một số giả thuyết cho rằng Bulan đã chọn Do Thái giáo vì nó là một tôn giáo duy nhất không liên quan đến bất kỳ đế chế nào xung quanh Khazaria, giúp họ tránh bị ép buộc chính trị và tôn giáo từ các cường quốc láng giềng như Byzantine và Abbasid.

Một giả thuyết khác cho rằng Bulan đã được thuyết phục bởi sự công bằng và luật lệ đạo đức trong Do Thái giáo. Dù lý do là gì đi chăng nữa, việc chuyển sang Do Thái giáo của Khazaria đã tạo ra một quốc gia độc đáo trên bản đồ thế giới thời trung cổ.

Sự chuyển đổi tôn giáo này có tác động sâu rộng đến xã hội Khazaria:

Xây dựng các nhà thờ Do Thái: Khazaria trở thành trung tâm Do Thái giáo quan trọng, với việc xây dựng nhiều synagogue và yeshivas (trường học Do Thái).
Thu hút thương gia Do Thái: Việc Khazaria theo Do Thái giáo đã thu hút một lượng lớn thương gia Do Thái từ khắp nơi trên thế giới đến định cư và buôn bán tại đây.
Phát triển văn hóa Do Thái: Một nền văn hóa Do Thái độc đáo đã hình thành trong Khazaria, pha trộn giữa truyền thống Do Thái cổ điển với phong tục của người Turk.

Tuy nhiên, Khazaria không phải là một quốc gia chỉ có Do Thái giáo. Họ duy trì chính sách khoan dung tôn giáo đối với các nhóm dân tộc và tín ngưỡng khác như Kitô giáo, Hồi giáo và thuyết Tengrism (tôn giáo của người Turk cổ).

Sự sụp đổ của Khazaria Sau khi đạt đến đỉnh cao vào thế kỷ thứ IX, Khazaria bắt đầu suy yếu vào thế kỷ X. Những nguyên nhân chính được cho là:

Sự xâm lược của người Rus’: Từ thế kỷ X, các bộ lạc Slav đông nam Nga đã thống nhất dưới quyền các hoàng tử Rus’ và tiến hành các cuộc tấn công vào Khazaria.
Sự suy yếu nội bộ: Sự chia rẽ chính trị và bất ổn xã hội đã làm cho Khazaria mất đi sức mạnh quân sự và kinh tế của mình.
Sự thay đổi đường thương mại: Con đường thương mại truyền thống qua Khazaria bị thay thế bởi các tuyến đường mới, dẫn đến suy giảm hoạt động buôn bán và thu nhập của Khazaria.

Kết quả là, vào khoảng năm 1016, Khazaria bị chinh phục hoàn toàn bởi người Rus’ và biến mất khỏi bản đồ lịch sử. Tuy nhiên, di sản của Khazaria vẫn sống mãi trong trí nhớ của các nhà sử học và những người quan tâm đến lịch sử Trung Cổ.

Khazaria là một ví dụ điển hình về sự đa dạng văn hóa và tôn giáo ở vùng thảo nguyên Nga thời trung cổ. Sự tồn tại của Khazaria, một quốc gia Do Thái giáo giữa thế giới Hồi giáo và Kitô giáo, đã cho thấy khả năng dung hòa các nền văn hóa khác nhau trong một xã hội đơn nhất.

Khazaria là minh chứng cho sự phức tạp và thú vị của lịch sử, và chắc chắn sẽ tiếp tục là đề tài nghiên cứu và thảo luận trong nhiều năm tới.